Geçen gün Orhan Veli gibi Urumelihisarı'na oturmuşum, etrafı kesip boat-spotting yapıyorum. İnsanların eş veya partner seçerken gözönünde bulundurduğu parametreleri, serbest piyasa ekonomisindeki tüketici davranışı gibi ele alan psiko-sosyal bir teori geliştirilebilir mi? diye düşünmekteyim.

Nereden mi aklıma geldi? Eh, 'ayının kırk hikayesi var, kırkı da armut üstüne' derler ya. Benimkisi de biraz o hesap.

Bir konuda teori oluşturmak ciddi bir iştir.
(Ya da siz öyle sanmaya devam edin)
Yeterince yüksekten atılmış her türlü önermeyi teori diye yutturmak mümkündür.

İnandırıcı bir ifade kullanıp, bir takım yan öğelerle desteklediğiniz pek çok tezi de 'bilimselmiş' gibi lanse edebilirsiniz. Tamamen sizin ikna yeteneğinize kalmış.
(Akademik çevrelerin kuyruğuna basmak üzereyim sanırım. Ayağımı kaldırsam iyi olacak)

Size saçma mı geldi? Elalemin Hobbit kılıklı bir mantar cücesi, popüler haber dergilerinde "Bilim adamlarının son yaptığı araştırmaya göre, çayına limon yerine greyfurt suyu sıkanların kansere yakalanma riskinin %80 daha düşük olduğu saptandı." diye ahkam kestiğinde hiç sorgulamadan kabul ediyorsunuz ama?!

Hatta aranızda bazılarının bu saçmalığı e.mail yoluyla sağa-sola forward ettiğine de adım gibi eminim.

Üniversite üçüncü sınıfta Research Methods dersini alıyoruz.Hocamız Prof.Dr.Ersin Kalaycıoğlu (Allah selamet versin, o zamanlar daha doçentti) şöyle diyordu:
"Türkiye çok garip bir ülkedir. Yarın memleketin idaresinde kimin işbaşına geleceği belli olmaz.." (Düşünün, o sıralar Tansu Çiller'i bırakın, daha Yıldırım Akbulut bile Başbakan olmamıştı. Hocanın ferasetini görüyor musunuz?) "..kaderin cilvesiyle aranızdan biri yarın memleketin idaresinde söz sahibi olacak olursa, meslektaşlarımın bana gelip 'Bak, senin öğrencin ne haltlar ediyor böyle..' demesini istemem. 'Evet ama, ben ona işin doğrusunu öğrettim. Bu yaptıkları yalnızca onun kendi aptallığı..' demek isterim. O yüzden şimdi beni iyi dinleyin!"

Bu kadar üstüne basarak anlattığı konu da sosyo-politik olguların araştırılması, anlaşılması ve incelenmesi için 'teori oluşturma' konusu: teorilerin yapısı ve işlevi.

"Bakın, biz burada teorileri oluştururken 'olguları anlamak' amacını güdüyoruz. (o, 'understanding phenomena' diyordu. Eh, orası Boğaziçi Üniversitesi olunca dersler de İngilizce işleniyordu tabii ki) Yarın öbür gün geliştireceğiniz herhangi bir teoriyi 'model' olarak ele alıp uygulamaya kalkmayın. En son adamın biri bunu yapmaya kalkıştığında İkinci Dünya Savaşı çıktı, milyonlarca kişi öldü.." demişti.

Sonradan bize ('Devlet' adlı eseri Siyasi Bilimler tarihinin temel taşı olan) Platon'un, kendi idealindeki 'Devlet' teorisini uygulamaya kalkınca kendi ülkesinden nasıl kovulduğunu ve Syracusa'ya kaçmak zorunda kaldığını da anlatacaktı.

Bu arada, aklınıza takılan soruya hemen cevap vereyim:
Hayır! Greyfurt suyuyla ilgili o tez doğru değil. Onu ben uydurdum! Yazıya örnek olsun diye uydurdum. Neremden uydurduğumu da soracak mısınız yoksa?! Hey sen!.. Bırak o greyfurtu aldığın yere..

Şimdi sıra itirafıma geldi: Yazının başında bahsettiğim teoriyi 1989'da hakikaten oturup yazmıştım. (İnanmayan İŞTE BURAYA TIK'layabilir)

Üniversitede iyi bir öğrenci olamadım. Research Methods dersinden de bütünlemeye kalmıştım. Zaten iyi bir öğrenci olsaydım şimdi Chicago State University'de siyaset bilimi öğretim üyesi olurdum, siz de bu yazıyı okumak zorunda kalmazdınız.

Ya ben hala adam olmayacak mıyım?